Talij
Talij (thalium) je kemijski element. Je težka, mehka kovina modrikasto-modre barve. Je zelo strupen, prav tako vse njegove spojine. Je zelo strupen za vodno okolje. Če pride v prehransko verigo, se kopiči v organizmih in tako povzroča trajno, povečujoče zastrupljanje.
Talij | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Izgovarjava | IPA: [tálij] | ||||||||||||||||||||||
Videz | srebrno bel | ||||||||||||||||||||||
Standardna atomska teža Ar, std(Tl) | [; 204,382] običajno: 204,385 204,38 | ||||||||||||||||||||||
Talij v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Vrstno število (Z) | 81 | ||||||||||||||||||||||
Skupina | skupina 13 (borova skupina) | ||||||||||||||||||||||
Perioda | perioda 6 | ||||||||||||||||||||||
Blok | blok p | ||||||||||||||||||||||
Razporeditev elektronov | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p1 | ||||||||||||||||||||||
Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 18, 32, 18, 3 | ||||||||||||||||||||||
Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||
Faza snovi pri STP | trdnina | ||||||||||||||||||||||
Tališče | 304 °C | ||||||||||||||||||||||
Vrelišče | 1473 °C | ||||||||||||||||||||||
Gostota (blizu s.t.) | 11,85 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||
v tekočem stanju (pri TT) | 11,22 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||
Talilna toplota | 4,14 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||
Izparilna toplota | 165 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||
Toplotna kapaciteta | 26,32 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||
Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||
Oksidacijska stanja | −5,[1] −2, −1, +1, +2, +3 (rahlo bazični oksid) | ||||||||||||||||||||||
Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,62 | ||||||||||||||||||||||
Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||
Atomski polmer | empirično: 170 pm | ||||||||||||||||||||||
Kovalentni polmer | 145±7 pm | ||||||||||||||||||||||
Van der Waalsov polmer | 196 pm | ||||||||||||||||||||||
Spektralne črte talija | |||||||||||||||||||||||
Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||
Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||
Kristalna struktura | heksagonalna gosto zložena (hgz) | ||||||||||||||||||||||
Hitrost zvoka tanka palica | 818 m/s (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||
Temperaturni raztezek | 29,9 µm/(m⋅K) (pri 25 °C) | ||||||||||||||||||||||
Toplotna prevodnost | 46,1 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||
Električna upornost | 0,18 µΩ⋅m (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||
Magnetna ureditev | diamagnetik[2] | ||||||||||||||||||||||
Magnetna susceptibilnost | −50,9·10−6 cm3/mol (298 K)[3] | ||||||||||||||||||||||
Youngov modul | 8 GPa | ||||||||||||||||||||||
Strižni modul | 2,8 GPa | ||||||||||||||||||||||
Stisljivostni modul | 43 GPa | ||||||||||||||||||||||
Poissonovo razmerje | 0,45 | ||||||||||||||||||||||
Mohsova trdota | 1,2 | ||||||||||||||||||||||
Trdota po Brinellu | 26,5–44,7 MPa | ||||||||||||||||||||||
Številka CAS | 7440-28-0 | ||||||||||||||||||||||
Zgodovina | |||||||||||||||||||||||
Poimenovanje | grški thallos, zeleni poganjek ali vejica | ||||||||||||||||||||||
Odkritje | William Crookes (1861) | ||||||||||||||||||||||
Prva izolacija | Claude-Auguste Lamy (1862) | ||||||||||||||||||||||
Najpomembnejši izotopi talija | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
NAHAJALIŠČE
- v bakrovem peščencu
PRIDOBIVANJE
- talij pridobivajo iz pirita ali bakrovega peščenca.
UPORABA
- talijeve(I) spojine so zelo strupene-včasih jih uporabljajo za uničevanje glodalcev. Tehnično pa talij še ni pomemben.
SPOJINE ELEMENTA
- talij se po značilnostih nekoliko razlikuje od galija in indija. Talijeve spojine so močno strupene. Imajo lastnosti spojin alkalijskih elementov in svinčevih ter srebrovih spojin. Tl(OH)3 je šibka baza. Kadar so anioni manj polarizabilni, so talijeve spojine podobne kalijevim. Da so prisotne talijeve spojine vemo po tem, če plamen obarvajo intenzivno zeleno.
Sklici
uredi- ↑ Dong, Z.-C.; Corbett, J. D. (1996). »Na23K9Tl15.3: An Unusual Zintl Compound Containing Apparent Tl57−, Tl48−, Tl37−, and Tl5− Anions«. Inorganic Chemistry. 35 (11): 3107–12. doi:10.1021/ic960014z.
- ↑ Lide, D. R., ur. (2005). »Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds«. CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th izd.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. str. E110. ISBN 0-8493-0464-4.