Perunika

Perunika
	; krvavordeča perunika (Iris sanguinea),; znana kot ayame na Japonskem
Znanstvena klasifikacija
Kraljestvo:	Plantae (rastline);
Deblo:	Magnoliophyta (kritosemenke);
Razred:	Liliopsida (enokaličnice);
Red:	Asparagales (beluševci);
Družina:	Iridaceae (perunikovke);
Poddružina:	Iridoideae;
Pleme:	Irideae;
Rod:	Iris; L.
Tipska vrsta
	Iris germanica; L.
Podrodovi
	Hermodactyloides; Iris; Limniris; Nepalensis; Scorpiris; Xiphium
Sinonimi
	Iridodictyum; Juno; Junopsis; Xiphion

Perunika ali iris (znanstveno ime Iris) je rod cvetočih rastlin z razkošnimi cvetovi, ki vsebuje 200–300 različnih vrst . Ima raznobarvne cvetove vijolične, rumene, rdeče, rožnate, modre, ... Primerne so za okrasitev vrta.

Sistematika in taksonomija

Do 300 vrst – mnoge med njimi naravni križancev – je bilo uvrščenih v rod Iris. Sodobne klasifikacije, začenši s knjigo W. R. Dykes' 1913, jih naknadno razdelijo delijo. Dykes te večje poskupine imenuje sekcije, kasneje pa jah avtorji na splošno imenujejo podrodovi, s tem da v bistvu ohranjajo Dykesove skupine.^[1]

Na splošno, sodobne klasifikacije običajno razpoznavajo šest podrodov, od katerih jih je 5 omejenih na Stari svet (Evropa, Afrika, Azija); šesti (podrod Limniris) pa ima holarktično razporeditev (severna polobla). Dva največja podrodova se nadalje delita še na sekcije.

V Sloveniji v naravi uspeva 7 vrst perunik, dve vrsti pa se delita še na dve oz. tri podvrste: vodna perunika (Iris pseudacorus), travnolistna perunika (Iris graminea), sibirska perunika (Iris sibirica subsp. sibirica), kojniška perunika (Iris sibirica subsp. erirrhiza), smrdljiva perunika (Iris foetidissima), nemška perunika (Iris germanica), hrvaška perunika (Iris croatica), južnoalpska perunika (Iris pallida subsp. cengialti) in ilirska perunika (Iris pallida subsp. illyrica).^[2]

Podrod Iris

Cvet Iris aphylla.

bosanska perunika, Rajhenbahova perunika Iris reichenbachii

Bradate perunike s koreniko

Sekcija Iris

Iris albertii
Iris albicans
Iris amoena DC. (= I. variegata?)
Iris aphylla L. – (vključuje I. benacensis, I. nudicaulis)
Iris attica (Boiss. & Heldr.) Hayek
Iris × buriensis Lem.
Iris croatica
Iris cypriana Foster & Baker
Iris flavescens Delile (= I. variegata?)
Iris furcata Bieb.
Iris germanica L. (vključuje I. × barbata)
- Iris × germanica nothovar. florentina Dykes
Iris glaucescens Bunge
Iris glockiana O.Schwarz
Iris illyrica – ilirska perunika (pogosto vključena v I. pallida)
Iris imbricata Lindl.
Iris junonia Schott ex Kotschy
Iris × lurida Aiton (I. pallida × I. variegata, including I. neglecta, I. squalens)

Iris lutescens Lam. (vključuje I. italica)
Iris marsica I.Ricci & Colas.
Iris mesopotamica
Iris orjenii
Iris pallida
Iris perrieri Simonet ex P.Fourn.
Iris pseudopumila Tineo
Iris pumila L.
Iris purpureobractea B.Mathew & T.Baytop
Iris reichenbachii Heuff. – bosanska perunika, Rajhenbahova perunika
Iris sambucina L.
Iris scariosa Willd. ex Link
Iris schachtii Markgr.
Iris suaveolens Boiss. & Reut. (vključuje I. iliensis)
Iris subbiflora Brot.
Iris taochia Woronow ex Grossh.
Iris timofejewii Woronow
Iris variegata L.

Iris bismarckiana

Iris humilis ssp. arenaria

Sekcija Oncocyclus

Iris acutiloba C.A.Mey. (vključuje I. ewbankiana)
Iris assadiana Chaudhary, Kirkw. & C.Weymolauth
Iris atrofusca Bak.
Iris atropurpurea Bak.
Iris barnumae Bak. & Fost.
Iris bismarckiana Reg.
Iris camillae Grossh.
Iris gatesii Foster
Iris haynei (Bak.) Mallet.
Iris hermona Dinsmore
Iris iberica Hoffm.
Iris kirkwoodi (including I. calcarea)
Iris lortetii Barbey ex Boiss.
Iris mariae Barbey.
Iris meda Stapf
Iris paradoxa Steven
Iris petrana Dinsm.
Iris polakii Stapf
Iris sari Schott ex Bak.
Iris sofarana Fost.
Iris susiana L.

Sekcija Hexapogon

Iris falcifolia Bunge
Iris longiscapa Ledeb.

Sekcija Psammiris

Iris bloudowii Ledeb.
Iris humilis Georgi
Iris kamelinii Alexeeva
Iris mandschurica Maxim.
Iris potaninii Maxim.
Iris vorobievii N.S.Pavlova

Sekcija Pseudoregelia

Iris goniocarpa Bak.
Iris hookeriana Fost.
Iris kamaonensis Wall.
Iris sikkimensis Dykes
Iris tigrida Bunge ex Ledeb.

Sekcija Regelia

Podrod Limniris

Nebradate perunike s koreniko

Sekcija Limniris

Iris ensata

Travnolistna perunika Iris graminea

Iris orientalis

krvavordeča perunika Iris sanguinea

Iris acoroides Spach
Iris bracteata
Iris brevicaulis Raf.
Iris bulleyana Dykes
Iris caespitosa Pall. & Link
Iris chrysographes
Iris chrysophylla
Iris clarkei Bak.
Iris crocea Jacquem. ex R.C.Foster (vključuje I. aurea)
Iris delavayi Micheli
Iris demetrii Achv. & Mirzoeva
Iris douglasiana –
Iris ensata Thunb.
Iris fernaldii
Iris foetidissima
Iris forrestii Dykes
Iris fulva Ker-Gawl.
Iris giganticaerulea
Iris graminea L. – travnolistna perunika
Iris grant-duffii Bak.
Iris hartwegii
Iris hexagona Walt.
Iris hookeri Penny
Iris innominata
Iris kerneriana Asch. & Sint.
Iris koreana Nakai
Iris lactea Pall.
Iris laevigata
Iris lazica Albov
Iris loczyi Kanitz
Iris longipetala Herb.
Iris lorea Jank.
Iris ludwigii Maxim.
Iris maackii Maxim.
Iris macrosiphon
Iris missouriensis

Iris monnieri DC.
Iris munzii
Iris nelsonii Randolph
Iris notha M.Bieb.
Iris orientalis Mill.
Iris pontica Zapal.
Iris prismatica Pursh ex Ker-Gawl.
Iris pseudacorus – močvirska perunika, vodna perunika
Iris purdyi
Iris × robusta E.Anders. – (I. versicolor × I. virginica)
Iris ruthenica Ker-Gawl.
Iris × sancti-cyri Rouss. Predloga:Verify source (I. hookeri × I. versicolor)
Iris sanguinea Hornem. ex Donn – krvavordeča perunika, ayame (Japanese)
Iris setosa Pallas ex Link
Iris sibirica
Iris sintenisii Janka
- Iris sintenisii ssp. brandzae Prodan
Iris songarica Schrenk
Iris spuria
- Iris spuria ssp. maritima
Iris tenax
Iris tenuifolia Pall.
Iris tenuissima Dykes
Iris thompsonii R.C.Foster (prej v I. innominata)
Iris tridentata Pursh
Iris unguicularis Poir. (vključuje I. speciosa, I. stylosa)
Iris uniflora Pall.
Iris ventricosa Pall.
Iris verna L.
Iris versicolor
Iris × vinicolor Small (I. fulva × I. giganticaerulea)
Iris virginica L.
Iris wilsonii C.H.Wright

Iris wattii

Sekcija Lophiris

Iris confusa
Iris cristata
Iris gracilipes A.Gray
Iris japonica Thunb.
Iris lacustris
Iris milesii Foster

Iris milesii
Iris tectorum Maxim.
Iris tenuis S.Wats.
Iris wattii Baker ex Hook.f.

Podrod Xiphium

Smooth-bulbed čebulne perunike. Prej rod Xiphion.

Yellow Spanish Iris, Iris xiphium var. lusitanica

Sekcija Xiphium

Iris boissieri Henriq
Iris filifolia Boiss.
Iris juncea Poir.
Iris latifolia
Iris serotina Willk. in Willk. & Lange
Iris tingitana Boiss. & Reut.
Iris xiphium

Subgenus Nepalensis

Čebulne perunike. Prej rod Junopsis.

Sekcija Nepalensis

Iris collettii Hook.
Iris decora Wall.

Podrod Scorpiris

Smooth-bulbed čebulne perunike poznane kot "junos". Prej rod Juno.

Iris palaestina

Sekcija Scorpiris

Iris albomarginata R.C.Foster
Iris aucheri (Baker) Sealy (vključuje I. sindjarensis)
Iris bucharica Foster
Iris caucasica Hoffm.
Iris cycloglossa Wendelbo
Iris fosteriana Aitch. & Baker
Iris graeberiana Tubergen ex Sealy
Iris magnifica Vved.
Iris narynensis O.Fedtsch.

Iris nusairiensis Monterode
Iris palaestina (Bak.) Boiss.
Iris persica L.
Iris planifolia (Mill.) Fiori & Paol.
Iris pseudocaucasica Grossh.
Iris regis-uzziae Feinbrun
Iris rosenbachiana Reg.
Iris vicaria Vved.

Podrod Hermodactyloides

mrežasta perunika Iris reticulata

Reticulate-bulbed čebulne perunike. Prej rod Iridodictyum.

Sekcija Hermodactyloides

Iris bakeriana Foster
Iris danfordiae (Baker) Boiss.
Iris histrio Rchb.f.
Iris histrioides (G.F.Wilson) S.Arn.
Iris kolpakowskiana Regel
Iris pamphylica Hedge
Iris reticulata Bieb. – mrežasta perunika
Iris vartanii Fost.
Iris winogradowii Fomin

Reference

↑ Dyke (1913), Rodionenko (1961)
↑ Novak, Špela (30. junij 2014). »Določevalni ključ: PERUNIKE – MAVRIČNE ROŽE«. TRDOŽIV: Bilten slovenskih terenskih biologov in ljubiteljev narave. Št. 3(1). str. 25–29.

Wikimedijina zbirka ponuja več predstavnostnega gradiva o temi: Perunika.

[1] Dyke (1913), Rodionenko (1961)

[2] Novak, Špela (30. junij 2014). »Določevalni ključ: PERUNIKE – MAVRIČNE ROŽE«. TRDOŽIV: Bilten slovenskih terenskih biologov in ljubiteljev narave. Št. 3(1). str. 25–29.

[1]

[2]