Zdzisław Darasz

Zdzisław Darasz [zdžísuaw/ždžísuaw dáraš], literarni zgodovinar, poljski slovenist in jezikoslovec, * 1945.

Zdzisław Darasz
Zdzisław Darasz
Rojstvo	1945
Državljanstvo	Poljska  SFRJ  Slovenija
Poklic	literarni zgodovinar, slovenist, strokovnjak za književnost, jezikoslovec, slavist, književnik

Življenje in delo

Zdzisław Darasz je strokovnjak za slovansko jezikoslovje in slovanske literature. Leta 1979 je dobil štipendijo za študij v Sloveniji in se pod mentorstvom Borisa Paternuja in Franceta Zadravca navdušil nad modernističnimi avtorji: Kette, Murn, Župančič, Cankar. Leta 1985 (v poljščini leta 1983) je objavil doktorsko disertacijo Od moderne k ekspresionizmu: o spremembah v slovenski književni zavesti. Leta 1995 na šlezijski univerzi v Katovicah pridobi naziv profesorja z razpravo Problemi narodne avtoidentifikacije v slovanski kulturi in literaturi. Njegove prispevke najdemo v strokovnih revijah Sodobnost, Slava, Slavistična revija in simpoziju Obdobja Arhivirano 2009-03-06 na Wayback Machine.. Sedaj deluje na Slavističnem inštitutu za zahodno in južno slovanščino na Varšavski univerzi in na Katedri za slovansko jezikoslovje. Predava predmeta Slovenci v krogu kulturne komunikacije in Literatura kot izvor in pričevanje o slovenski tradiciji. Predaval je tudi na Inštitutu za zahodno in južno slavistiko na Univerzi v Varšavi. V pokoju je od junija 2017.

Bibliografija

Knjige

• Od moderny do ekspresjonizmu. Z przemian świadomo­ści literackiej w Słowenii. Wro­cław etc.: Zakład Narodowy im. Osso­lińskich 1982, 133 (1) s.
• Recenzje: T. Pretnar, „Ruch Literacki” 1983, z. 3–4, s. 289–291; Idem, Od moderne k avant­gardi. „Slavistična revija” 1983, z. 3, s. 237–238; Z. Niedziela, „Pamiętnik Słowiański” T. 32: 1982 (wyd. 1985), s. 238–239; A. Borowiec-Fiuto, „Slavia Occidentalis” T. 43: 1986 (wyd. 1987), s. 214–216.
• Wydanie słoweńskie: Od moderne k ekspresionizmu. O spremembah v slovenski književni zavesti. Prevedel T. Pretnar. Ljubljana: Slovenska matica 1985, 141 (3) s. Razprave in eseji 29.
• Recenzje: D. Poniž, Moderno o moderni. „Dnevnik” 15. 08. 1985, s. 9. Svet v knjigah 479; I. G(edrih), Pri Slovenski matici – od leposlovja do filozofije. „Sodobnost” 1985, z. 8–9, s. 909–910; F. Buttolo, „Primerjalna književnost” 1986, z. 1, s. 60–63.
• Problemy autoidentyfikacji kulturowej i narodowej w literaturze słoweńskiej. Kato­wice: Uniwer­sytet Śląski 1995, 145 (3) s. Povzetek. Summary. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1513.
• Recenzja: J. Šuler-Galos, „Pamiętnik Słowiański” T. 45–46: 1995–1996 (wyd. 1997), s. 189–194.

Jezikoslovni članki

• The Word-Formation of Serbo-Croatian Substantives of Turkish Origin. Transl. by J. Laskowski. Part One: „Folia Orienta­lia” T. 15: 1974, s. 119–139; Part Two: „Folia Orien­ta­lia”T. 16: 1975, s. 193–213.
• Gwara jako kryterium literackiej normy. „Język Polski” 2000, z. 1–2, s. 146–148.

Literarni članki

• Liryka erotyczna słoweńskiej moderny. W: Modernizm w literaturach słowiańskich (zachodnich i południowych). Red. M. Bobrownicka. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Osso­lińskich 1973, s. 165–172.
• Między filozofią a polityką. O dramatach Primoža Ko­zaka. W: Dramat i teatr naro­dów słowiań­skich w XX wieku. Red. M. Bobrownicka. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Osso­liń­skich 1979, s. 99–109.
• Wersja zmodyfikowana: Elementi dramskega oblikovanja Primoža Kozaka. Prevedel T. Pretnar. W: Sodobni slovenski jezik, književnost in kultura. Uredila B. *Paternu, F. Jakopin. Ljubljana: Univerza etc. 1988, s. 209–215. Summary. Obdobja 8.
• Przedruk fragmentu w: Sodbe o Aferi in Ko­zakovi dramatiki. W: P. Kozak, Afera. Spremna be­sedila napisal A. Lah. Ljubljana: Državna založba Slovenije 1992, s. 117–118. Zbirka Klasje, II letnik.
• Z przemian świadomościowych w literaturze słoweńskiej po modernie: Vodušek i Ko­sovel. W: Literaturysłowiańskie w okresie Awangardowego przełomu. Red. Z. Niedziela. Wro­cław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1979, s. 101–109.
• Problem ekspresionizma v Župančičevi liriki. Prevedel T. Pretnar. W: Oton Župančič. Simpozij 1978. Uredil F. Bernik. Lju­bljana: Slovenska matica 1979, s. 165–173. Streszczenie.
• Wersja zmodyfikowana: Z problemów ekspresjonizmu w liryce Otona Župančiča. „Pamiętnik Słowiański” T. 30: 1980 (wyd. 1981), s. 89–99.
• Jan August Kisielewski na scenach krajów słowiańskich. W: Jan August Kisielewski i problemy dramatu młodopol­skiego. Red. E. Łoch. Rzeszów: Towarzystwo Naukowe w Rze­szo­wie 1980, s. 45–51.
• Levstikov književnozgodovinski nazor. Prevedel T. Pret­nar. W: Obdobje realizma v slovenskem jeziku, književnosti in kulturi. Uredil B. Paternu. Ljubljana: Univerza etc. 1982, s. 101–107. Streszczenie. Obdobja 3.
• Ritem kot izraz svetovnega nazora: Župančič in Le­śmian. Prevedel T. Pretnar. W: Obdobje sim­bolizma v slovenskem jeziku, književnosti in kulturi. Prvi del. Uredil F. Zadravec. Lju­bljana: Univerza etc. 1983, s. 277–284. Stresz­cze­nie. Obdobja 4.
• Wersja zmodyfikowana: Rytm w poetyckiej autorefleksji Leśmiana i Župančiča. W: Polska – Jugosławia. Związki i pa­ralele literackie. Red. H. Janaszek-Ivaničková, E. Madany. Wrocław etc.: Zakład Na­ro­dowy im. Ossolińskich 1987, s. 65–72.
• Iskanje formule „nove umetnosti” v slovenski slovstveni publicistiki ekspresioni­stičnega desetle­tja. Prevedel T. Pretnar. W: Obdobje ekspresionizma v slovenskem jeziku, književnosti in kulturi. Uredil F. Zadravec. Ljubljana: Univerza etc. 1984, s. 389–397. Streszcze­nie. Obdobja 5.
• Dramatyczność, element liryczny i epicki w dramaturgii Vojnovicia. „Prace Historycz­noliterac­kie” 1987, z. 62, s. 47–54. Zusammenfassung. Zeszyty Naukowe Uniwersy­tetu Jagielloń­skiego.
• Tropem ewolucji małych form słoweńskiego dramatu eks­presjonistycznego. „Slava” 1988/89, z. 2, s. 144–156; toż w: Studia porównawcze z literatur sło­wiań­skich. Red. R. Łużny, Z. Nie­dziela. Wrocław etc.: Zakład Naro­dowy im. Ossolińskich 1992, s. 137–144. Summary.
• Sto lat literatury słoweńskiej (1885–1985). „Pamiętnik Słowiański” T. 36–37: 1986–1987 (wyd. 1989), s. 261–281.
• Sto lat słoweńskiej krytyki literackiej (1885–1985). „Pamiętnik Słowiański” T. 36–37: 1986–1987 (wyd. 1989), s. 289–298.
• V iskanju identitete. Iz obravnave zgodnje faze razvoj­negaprocesa slovenske vede o književnosti. Prevedel T. Pret­nar. W: Obdobje slovenskega narodnega preporoda (Ob 70-let­nici ljubljanske slavistike). Uredil M. Kmecl. Ljubljana: Univerza etc. 1991, s. 13–18. Streszczenie. Obdobja 11.
• Wersja zmodyfikowana: Z obserwacji wczesnej fazy procesu rozwojowego sło­weńskiej nauki o literaturze. W: Język, literatura, kultura Słowian – dawniej i dziś. Red. J. Świdziński, T. Zdan­cewicz. Poznań: Wy­dawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1991, s. 57–64. Prace Komisji Filo­logicznej T. 32.
• Literatura chorwackiego iliryzmu w kręgu naukowych za­interesowań Mariana Zdzie­chowskiego. „Rocznik Komisji Hi­sto­rycznoliterackiej” T. 28: 1991 (wyd. 1992), s. 139–146. Sum­mary.
• Topos galernika we współczesnej literaturze słoweń­skiej. W: Mity narodowe w literatu­rach sło­wiańskich. Red. M. Bo­brow­nicka. „Prace Historycznoliterackie” 1992, z. 81, s. 67–74. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Słoweński ekspresjonizm wobec etycznych wyzwań czasu. W: Kryzys tożsamości. Slavica. Red. B. Czapik, E. To­karz. Katowice: Uniwersytet Śląski 1992, s. 38–50. Резюме. Summary. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1301.
• Reizm – propozycja słoweńskiej neoawangardy lat sześć­dziesiątych. W: Rozpad mitu i języka? Red. B. Czapik. Ka­towice: Uniwersytet Śląski 1992, s. 134–143. Summary. Резюме. Prace Na­ukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1324.
• Wstęp (do Rozdziału XI: Chorwacja, Słowenia, Serbia). W: O dramacie. Źródła do dziejów eu­ropejskich teorii dramatycz­nych. Red. E. Udalska. T. 2: Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki – ma­nifesty – komentarze. Warszawa: Fundacja Astronomii Pol­skiej 1993, s. 595–602.
• Metoda literarnozgodovinske sinteze Ivana Prijatelja (Pogled od zunaj). Prevedel N. Jež. „Slavi­stična revija” 1994, z. 2–3, s. 365–369. Streszczenie. Ramovšev zbornik. Obdobja 12.
• Oblikovanje idejno-estetskih modelov slovenske lite­rarne kritike v obdobju med svetov­nima voj­nama. Oris vprašanja. W: Individualni in generacijski ustvarjalni ritmi v sloven­skem je­ziku, književnosti in kulturi. Ob 10-letnicismrtiM. Boršnikove. Uredila M. Juvan, T. Sajovic. Lju­bljana: Univerza etc. 1994, s. 23–29. Streszczenie. Obdobja 14.
• Literatura słoweńskiego baroku (na tle słowiańskim). W: Kolokwia polsko-włoskie. Red. J. Ma­licki, P. Wilczek. T. 2: Kul­tura baroku i jej tradycje. Katowice: Śląsk 1994, s. 15–24. Prace Ko­misji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach nr 16.
• U źródeł postmodernistycznej świadomości słoweńskiej literatury. W: Postmodernizm w literatu­rze i kulturze krajów Eu­ropy Środkowo-Wschodniej. Materiały z konferencji naukowej zorgani­zowanej przez Uniwersytet Śląski. Ustroń, 15–19 listopada 1993. Red. H. Janaszek-Ivaničková, D. Fokkema. Katowice: Śląsk 1995, s. 179–184.
• Wersja anglojęzyczna: The Sources of the Postmodern Consciousness in Slovene Literature. (Transl. by A. Rodzińska). W: Postmodernism in Literature and Culture of Central and Eastern Europe. Pa­pers presented at an International Conference organized by University of Silesia. Ustroń, 15–19 November, 1993. Edited by H. Janaszek-Ivaničková in Co-operation with D. Fok­kema. Kato­wice: Śląsk 1996, s. 183–188.
• Impulsy germańsko-romańskie a historyczna promocja litera­tury słoweńskiej. W: Symbioza kul­tur słowiańskich i niesło­wiań­skich w Europie Środkowej. Red. M. Bobrownicka. Kraków: Universitas 1996, s. 99–106.
• Sonety France Prešerna w polskich przekładach. W: So­net in sonetni venec. Uredila B. Paternu, F. Jakopin. Ljubljana: Filozofska fakulteta etc. 1997, s. 337–343. Povzetek. Ob­dobja 16.
• Niektóre aspekty słoweńskiego dialogu z tradycją naro­dowej kultury. W: Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów. Sympozjum w Castel Gandolfo, 19–20 sierpnia 1996. Red. M. Bobrownicka, L. Suchanek, F. Ziejka. Kraków: Universitas 1997, s. 77–85.
• Wersja zmodyfikowana: Polska glosa do słoweńskiego dialogu z dziedzictwem narodowej kul­tury. „Slavistična revija” 1997, z. 1–2, s. 161–170. Povzetek. Zadravčev zbornik.
• Słoweńcy wobec iliryjskiej utopii. W: Utopia w językach, literaturach i kulturach Sło­wian. T. 2: Z przemian świadomości utopijnej w procesie historycznoliterackim. Red. B. Czapik-Lityń­ska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1997, s. 74–80. Summary. Zusam­menfas­sung. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1600.
• Chorwacki poemat o wojnie chocimskiej: Osman Ivana Gundulicia. W: Wokół Wa­cława Potoc­kiego. Studia i szkice staropolskie w trzechsetną rocznicę śmierci Poety. Red. J. Ma­licki, D. Rott. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1997, s. 104–116. Summary. Zusam­menfas­sung. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1645.
• Zjednoczona Europa – słoweńska szansa czy zagrożenie? W: Słowianie wobec integra­cji Eu­ropy. Prace poświęcone XII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów w Krako­wie. Red. M. Bobrownicka. Kraków: Universitas 1998, s. 201–209. Summary.
• Adam Mickiewicz in France Prešeren: pesnika velikega preloma. „Sodobnost” 1999, z. 3–4, s. 318–324.
• Wersja zmodyfikowana: Adam Mickiewicz in France Prešeren med klasicizmom in romantiko. W: Prešernovi dnevi v Kranju. Simpozij ob 150-letnici smrti dr. Franceta Prešerna od 2. do 5. februarja 1999 na Fakulteti za organizacijske vede v Kranju. Uredili B. Paternu, N. Šumi, F. Drolc, M. Starc. Kranj: Mestna občina Kranj 2000, s. 51–58. Summary.
• Z zagadnień procesu literackiego w Słowenii: od wielojęzyczności do językowego etnocentryzmu. W: Studia z historii literatury i kultury Słowian. Red. B. Czapik-Lityńska, Z. Darasz. Katowice: Uniwersytet Śląski 2000, s. 146–153. Summary. Zusammenfassung. Prace Naukowe Uniwer­sytetu Śląskiego nr 1850.
• Wersja słoweńskojęzyczna: Pričakovanim slovenskim literarnozgodovinskim sintezam na rob. (Prevedel N. Jež). W: Histori­zem v raziskovanju slovenskega jezika, literature in kulture. Uredila A. Derganc. Ljubljana: Univerza etc. 2002, s. 541–548. Summary. Obdobja 18.
• Językowy polimorfizm słoweńskiej kultury a narodowa tożsamość Słoweńców. W: Język a tożsa­mość narodowa. Slavica. Red. M. Bobrownicka. Kraków: Universitas 2000, s. 143–153. Sum­mary.
• Barokowe antynomie i dysonanse w kazaniach Janeza Svetokriškiego. W: Między kulturą „ni­ską” a „wysoką”. Zjawiska językowe, literackie, kulturowe. Pamięci prof. dr hab. Teresy Dąbek-Wirgowej. Red. M. Korytkowska, Z. Darasz, G. Minczew. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnic­two Łódzkie 2001, s. 29–34.
• Drago Jančar – scriptor politicus. „Przegląd Polityczny” 2002, z. 54, s. 72–74.
• Słowiańskie identyfikacje słoweńskiej kultury narodowej. „Południowosłowiańskie Zeszyty Na­ukowe. Język – Literatura – Kultura” T. 1: 2004, s. 97–107. Резюме.
• Europejska anábasis Vladimira Bartola. W: Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich T. 6. Red. I. Malej, Z. Tarajło-Lipowska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004, s. 75–82. Резюме. Перевел J. Pietrow. „Slavica Wratislaviensia” T. 129. Acta Univer­sitatis Wratislaviensis nr 2666.
• Chorwacka barokowa proza kaznodziejska. W: Homiletyka. Red. Z. Darasz, G. Minczew. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2005, s. 127–137. Резюме. *„Południowo­słowiańskie Zeszyty Naukowe. Język – Literatura – Kultura” T. 2: 2005.
• Być Słoweńcem. Eseistyczne reinterpretacje problemu. W: Literatury słowiańskie po roku 1989. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy. T. 3: Podmiotowość. Red. B. Czapik-Lityńska. War­szawa: Dom Wydawniczy Elipsa 2005, s. 152–171. Summary.
• Književna kroatistika na Sveučilištu u Varšavi: tradicija, transformacije, perspektive. W: Hrvat­ska književnost na europskim sveučilištima. Zagreb, 11.–14. listopada 2007. Uredila A. Janković Čikos. Zagreb: Društvo hrvatskih književnika 2007, s. 37–46. 28. zagrebački književni raz­govori.
• Słowiański wymiar słoweńskości w pismach Janeza Trdiny. „Południowosłowiańskie Zeszyty Naukowe. Język – Literatura – Kultura” T. 4: 2007, s. 7–17. Резюме.
• Literackie portrety Lublany – dawne i nowe, własne i obce. W: Kraków i Lublana a mit Europy Środkowej. Red. J. Purchla. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury 2007, s. 109–121.
• Rijeka w autobiografii Janeza Trdiny. W: Bunt tradycji – tradycja buntu. Księga dedykowana Profesorowi Krzysztofowi Wrocławskiemu. Red. M. Bogusławska, G. Szwat-Gyłybowa. War­szawa: Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego 2008, s. 221–228.
• „Čovjek nije nego glumac na sceni svijeta”. O dramatach Mira Gavrana. „Południowosłowiań­skie Zeszyty Naukowe. Język – Literatura – Kultura” T. 6: 2009, s. 81–94. Резюме.
• Jeврejи у Aндрићeвoм cвeту или o рaзoружaвaњу eтнoкултурних cтeрeoтипa. W: Ивo Ан­дрић у cрпcкoj и eврoпcкoj књижeвнocти. Рeд. З. Бojoвић et al. Нaучни cacтaнaк cлaвиcтa у Bукoвe дaнe 41/2,Бeoгрaд, 15–17. IX 2011. Бeoгрaд: Мeђунaрoдни cлaвиcтички цeнтaр 2012, s. 179–187. Резюме. (Перевел М. Душкин).
• Стаза поред пута. О позној лирици Десанке Максимовић – још једном. W: Развојни токови српске поезије. Рeд. З. Бojoвић et al. Нaучни cacтaнaк cлaвиcтa у Bукoвe дaнe 42/2 T. II, Бeoгрaд, 12–14. IX 2012. Бeoгрaд: Мeђунaрoдни cлaвиcтички цeнтaр 2013, s. 609–617. Streszczenie.
• Konfesyjne oblicza obcości w Andricia „świecie bez Boga”. „Południowosłowiań­skie Zeszyty Naukowe. Język – Literatura – Kultura” T. 10: 2013, s. 35–45. Summary. Transl. by J. Banasiak.
• Његошеви кругови идентитета. W: Њeгош у своме врeмeну и данас. Рeд. З. Бojoвић et al. Нaучни cacтaнaк cлaвиcтa у Bукoвe дaнe 43/2, Бeo­грaд, 12–15. IX 2013. Бeoгрaд: Мeђунaрoдни cлaвиcтички цeнтaр 2014, s. 13–21. Резюме. Перевел М. Душкин.
• Wer erbt das deutschsprachige Schrifttum der slowenischen Gebiete? (Übersetzung M. Gołaszewski). W: A. Buras-Marciniak, M. Gołaszewski (Hrsg.), Südslawen und die deutsch-sprachige Kultur, Frankfurt am Main etc.: Peter Lang Edition 2015, s. 359–367. Lodzer Arbeiten zur Literatur- und Kulturwissenschaft nr 4.

Zunanje povezave

• Fotografije Z. Darasza.

Viri in literatura

• [stran Inštituta za zahodno in južno slavistiko Univerze v Varšavi]

Glej tudi

• seznam slovenskih literarnih zgodovinarjev
• seznam tujih slovenistov