Bor (element)
Za druge pomene glej Bor (razločitev).
Bór (latinsko borium) je kemijski element, ki ima v periodnem sistemu simbol B in vrstno število 5. Ta trivalentni metaloid v izobilju nastopa v rudi boraks. Obstajata dva alotropa bora; amorfni bor je rjav prah, kovinski bor pa je črn. Kovinska oblika je trdna (9,3 na Mohsovi lestvici) in slabo prevodna pri sobnih temperaturah. V naravi nikoli ne najdemo v prosti obliki.
 bor (β-rhombohedral)[1] | ||||||||||||||||
| Bor | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | ||||||||||||||||
| Alotropi | α-, β-romboedričen, β-tetragonalen (in več) | |||||||||||||||
| Videz | črnorjav | |||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(B) | [10,806; 10,821] običajno: 10,81 | |||||||||||||||
| Bor v periodnem sistemu | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 5 | |||||||||||||||
| Skupina | skupina 13 (borova skupina) | |||||||||||||||
| Perioda | perioda 2 | |||||||||||||||
| Blok | blok p | |||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [He] 2s2 2p1 | |||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 3 | |||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | ||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | trdnina | |||||||||||||||
| Tališče | 2076 °C | |||||||||||||||
| Vrelišče | 3927 °C | |||||||||||||||
| Gostota v tekočem stanju (pri TT) | 2,08 g/cm3 | |||||||||||||||
| Talilna toplota | 50,2 kJ/mol | |||||||||||||||
| Izparilna toplota | 508 kJ/mol | |||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 11,087 J/(mol·K) | |||||||||||||||
Parni tlak
| ||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | ||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | −5, −1, 0,[2] +1, +2, +3[3][4] (rahlo kisel oksid) | |||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 2,04 | |||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| |||||||||||||||
| Atomski polmer | empirično: 90 pm | |||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 84±3 pm | |||||||||||||||
| Van der Waalsov polmer | 192 pm | |||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| Druge lastnosti | ||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | |||||||||||||||
| Kristalna struktura | romboedrična | |||||||||||||||
| Hitrost zvoka tanka palica | 16,200 m/s (pri 20 °C) | |||||||||||||||
| Temperaturni raztezek | v β obliki: 5–7 µm/(m⋅K) (pri 25 °C)[5] | |||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 27,4 W/(m⋅K) | |||||||||||||||
| Električna upornost | ~106 Ω⋅m (pri 20 °C) | |||||||||||||||
| Magnetna ureditev | diamagnetik[6] | |||||||||||||||
| Magnetna susceptibilnost | −6,7·10−6 cm3/mol[6] | |||||||||||||||
| Mohsova trdota | ~9,5 | |||||||||||||||
| Številka CAS | 7440-42-8 | |||||||||||||||
| Zgodovina | ||||||||||||||||
| Odkritje | Joseph Louis Gay-Lussac in Louis Jacques Thénard[7] (30. junij 1808) | |||||||||||||||
| Prva izolacija | Humphry Davy[8] (9. julij 1808) | |||||||||||||||
| Najpomembnejši izotopi bora | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Odstotek 10B je v naravnih vzorcih 19,1–20,3%, ostalo pa je 11B.[10] | ||||||||||||||||
Na2B4O7 - Boraks - talilno sredstvo
Zunanje povezave uredi
- Bor (video), University of Nottingham
Sklici uredi
- ↑ Van Setten et al. 2007, pp. 2460–1
- ↑ Braunschweig, H.; Dewhurst, R. D.; Hammond, K.; Mies, J.; Radacki, K.; Vargas, A. (2012). »Ambient-Temperature Isolation of a Compound with a Boron-Boron Triple Bond«. Science. 336 (6087): 1420–2. Bibcode:2012Sci...336.1420B. doi:10.1126/science.1221138. PMID 22700924. S2CID 206540959.
- ↑ Zhang, K.Q.; Guo, B.; Braun, V.; Dulick, M.; Bernath, P.F. (1995). »Infrared Emission Spectroscopy of BF and AIF« (PDF). J. Molecular Spectroscopy. 170 (1): 82. Bibcode:1995JMoSp.170...82Z. doi:10.1006/jmsp.1995.1058.
- ↑ Melanie Schroeder. Eigenschaften von borreichen Boriden und Scandium-Aluminium-Oxid-Carbiden (PDF) (v nemščini). str. 139.
- ↑ Holcombe Jr., C. E.; Smith, D. D.; Lorc, J. D.; Duerlesen, W. K.; Carpenter; D. A. (Oktober 1973). »Physical-Chemical Properties of beta-Rhombohedral Boron«. High Temp. Sci. 5 (5): 349–57.
- ↑ 6,0 6,1 Haynes, William M., ur. (2016). CRC Handbook of Chemistry and Physics (97th izd.). CRC Press. str. 4.127. ISBN 9781498754293.
- ↑ Gay Lussac, J.L.; Thenard, L.J. (1808). »Sur la décomposition et la recomposition de l'acide boracique«. Annales de chimie. 68: 169–174.
- ↑ Davy H (1809). »An account of some new analytical researches on the nature of certain bodies, particularly the alkalies, phosphorus, sulphur, carbonaceous matter, and the acids hitherto undecomposed: with some general observations on chemical theory«. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 99: 39–104. doi:10.1098/rstl.1809.0005.
- ↑ 9,0 9,1 »Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements«. National Institute of Standards and Technology. Pridobljeno 21. septembra 2008.
- ↑ Szegedi, S.; Váradi, M.; Buczkó, Cs. M.; Várnagy, M.; Sztaricskai, T. (1990). »Determination of boron in glass by neutron transmission method«. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry Letters. 146 (3): 177. doi:10.1007/BF02165219.
 | Ta članek o kemičnem elementu je škrbina. Pomagajte Wikipediji in ga razširite. |