Uporabnik:PMG/b: Razlika med redakcijama

Izbrisana vsebina Dodana vsebina
PMG (pogovor | prispevki)
PMG (pogovor | prispevki)
Vrstica 201:
}}
'''Lotniskowce typu Jade''' - typ składający się z dwóch statków pasażerskich przeznaczonych do przerobienia na pomocnicze lotniskowce na rozkaz niemieckiej [[Kriegsmarine]] w czasie II wojny światowej. Statki zostały zwodowane jako "Gneisenau" oraz "Potsdam" w 1935 i w czasie pokoju operował nimi [[Norddeutscher Lloyd]]. Po wybuchu wojny statki zostały zarekwirowane przez Kriegsmarine jako transportowce i w maju 1942 sformułowano plany przerobienia ich na lotniskowce. Statki nie były identyczne, ale na tyle podobne że można było planować identyczną przebudowę.
 
The '''''Jade'' class''' comprised a pair of passenger ships intended to be converted into auxiliary aircraft carriers by the German [[Kriegsmarine]] during [[World War II]]. The two ships were launched as ''Gneisenau'' and ''Potsdam'' in 1935 and operated in peace time by [[Norddeutscher Lloyd]]. After the outbreak of war, the ships were requisitioned by the Kriegsmarine as transports, and in May 1942, plans were drawn up to convert them into aircraft carriers. The ships were not identical, but were similar enough in size to allow identical outfitting.
 
"Gneisenau" i "Potsdam" zostały przemianowane odpowiednio na "Jade" i "Elbe". Po przebudowie na lotniskowcach miało bazować dwanaście bombowców nurkujących [[Ju-87]] Stuka i dwanaście myśliwców [[Bf-109]]. Prace na "Jade" nie zostały rozpoczęte i projekt przebudowy został porzucony w listopadzie 1942. Statek wrócił do służby transportowca wojska i został zatopiony przez minę na zachodnim Bałtyku. Prace na "Elbe" rozpoczęto w grudniu 1942, ale usunięto jedynie wyposażenie pasażerskie do czasu gdy prace wstrzymano w lutym 1943. Statek został przerobiony na okręt koszarowy w [[Gotenhafen]] (Gdyni) i został przejęty przez Wielką Brytanię po zakończeniu wojny. W służbie pozostał do 1976, gdy został sprzedany na złom.
 
''Gneisenau'' and ''Potsdam'' were to be renamed ''Jade'' and ''Elbe'', respectively. Once converted, the ships were intended to operate twelve [[Ju-87]] Stuka dive bombers and twelve [[Bf-109]] fighters. Work on ''Jade'' was not started and the conversion project was abandoned in November 1942. She returned to service as a [[troopship]], only to be sunk by a mine in the western [[Baltic Sea|Baltic]]. ''Elbe'' actually began the conversion process in December 1942, but only her passenger fittings were removed by the time work was halted in February 1943. She was converted into a [[barracks ship]] in [[Gotenhafen]] and seized by [[Great Britain]] after the end of the war. She remained in use until 1976, when she was broken up for scrap
 
== Przebudowa ==
Po zatopieniu pancernika "[[Bismarck]]" w maju 1941, w ramach którego brytyjskie lotniskowce udowodniły swoją wartość, oraz po prawie storpedowaniu jego okrętu siostrzanego "[[Tirpitz]]" przez samolot pokładowy w marcu 1942 Kriegsmarine nabrało przekonania o potrzebie wejścia w posiadanie lotniskowców<ref name=GD>Garzke & Dulin, s. 296</ref>. Prace nad budowanym od początku jako lotniskowiec "Graf Zeppelin", przy którym prace wstrzymano w kwietniu 1940, zostały wznowione w marcu 1942<ref>Gröner, s. 72</ref>. Kriegsmarine zdecydowała się także przerobić pewną liczbę jednostek na lotniskowce pomocnicze. Do przebudowy wybrano kilka jednostek pasażerskich, w tym "Gneisenau", "Potsdam" i [[SS Europa (1928)|"Europa"]]. Z okrętów wybrano między innymi nieukończony krążownik ciężki "Seydlitz"<ref name=GD/>. "Gneisenau" i "Potsdam" zostały zbudowane w połowie lat 30. XX wieku i operowały w ramach [[Norddeutscher Lloyd]] na jego linii wschodnioazjatyckiej do momentu wybuchu wojny, gdy zostały zarekwirowane przez Kriegsmarine z przeznaczeniem na transportowce wojska<ref name=G/>.
 
Following the loss of the battleship [[German battleship Bismarck|''Bismarck'']] in May 1941, during which British aircraft carriers proved instrumental, and the near torpedoing of her sistership [[German battleship Tirpitz|''Tirpitz'']] by carrier-launched aircraft in March 1942, the Kriegsmarine became convinced of the necessity of acquiring aircraft carriers.<ref name=GD>Garzke & Dulin, p. 296</ref> Work on the purpose-built carrier [[German aircraft carrier Graf Zeppelin|''Graf Zeppelin'']], which had been halted in April 1940, was resumed in March 1942.<ref>Gröner, p. 72</ref> The Kriegsmarine also decided to convert a number of vessels into auxiliary aircraft carriers. Several passenger ships, including ''Gneisenau'', ''Potsdam'', and [[SS Europa (1928)|''Europa'']] were selected for conversion, along with the incomplete [[heavy cruiser]] [[German cruiser Seydlitz|''Seydlitz'']].<ref name=GD/> ''Gneisenau'' and ''Potsdam'' had been built in the mid-1930s and operated by [[Norddeutscher Lloyd]] on its East Asia Service until the outbreak of war, when they were requisitioned by the Kriegsmarine as troopships.<ref name=G/>
 
Okazało się że statki nie będą miały wystarczającej stabilności, gdy zostaną przerobione na lotniskowce. Rozwiązaniem było dodanie bąbli na kadłubie oraz zamocowanie stałego balastu. Balast miał składać się z "betonowego pancerza", warstw betonu przymocowanego do boków kadłuba poniżej linii wodnej. Prace nad "Gneisenau", który miał być przemianowany na "Jade", nigdy się nie rozpczęły. Projekt został porzucony 25 listopada 1942. Projekt dla "Potsdam", któremu przydzielono nazwę "Elbe", został przerobiony, by poprawić stabilność. Porzucono ideę bąbli i "betonowego pancerza", planując zastosowanie dodatkowej zewnętrznej warstwy kadłuba. Prace nad statkiem rozpoczęto w grudniu 1942, ale jedynie usunięto wyposażenie pasażerskie do czasu gdy prace zostały wstrzymane 2 lutego 1943<ref name=G/>. Spowodowane było to rezygnacją w poprzednim miesiącu admirała [[Erich Raeder|Raedera]] ze stanowiska dowódcy Kriegsmarine<ref name=GD/>. Raeder zrezygnował w ramach protestu przeciw rozkazowi [[Adolf Hitler|Hitlera]], który nakazał wycofanie i zezłomowanie wszystkich jednostek nawodnych po bitwie na Morzu Barentsa<ref>Gardiner & Chesneau, s. 221</ref>.
 
The ships were found to have insufficient stability when converted into aircraft carriers. This was to have been remedied by the addition of side bulges and fixed ballast. The ballast was to have consisted of "concrete armor," a layer of concrete fitted to the sides of the hulls below the waterline. Conversion work on ''Gneisenau'', which was to be renamed ''Jade'', never began. The project was abandoned on 25 November 1942. The design for ''Potsdam'', which was assigned the name ''Elbe'', was reworked to correct the stability problems. The bulges and concrete armor were discarded and a second outer skin was substituted. Work began on the ship in December 1942; only the ship's passenger fittings were removed by the time work was halted on 2 February 1943.<ref name=G/> This was due to the resignation of Admiral [[Erich Raeder]], the commander in chief of the Kriegsmarine, the previous month.<ref name=GD/> Raeder had resigned in protest of [[Adolf Hitler]]'s order that all surface ships be decommissioned and scrapped in the aftermath of the [[Battle of the Barents Sea]].<ref>Gardiner & Chesneau, p. 221</ref>
 
"Gneisenau" wrócił do służby jako transportowiec żołnierzy po tym jak porzucono projekt przebudowy. 2 maja 1943 o 12:02 został zatopiony przez minę morską w pobliżu [[Gedser]]. "Potsdam" został przerobiony na okręt koszarowy w [[Gotenhafen]], gdzie spędził też resztę wojny. Po klęsce Niemiec statek został zajęty przez Wielką Brytanię 20 czerwca 1946 jako pryz wojenny. Wcielono go do służby jako transportowiec wojska pod nazwą "Empire Fowey". Został sprzedany do Pakistanu, gdzie nosił nazwę "Safina-E-Hujjaj" do złomowania w 1976<ref name=G/>.
 
''Gneisenau'' was returned to troopship duties after the project was abandoned, but at 12:02 on 2 May 1943, she was sunk by a [[naval mine|mine]] off [[Gedser]]. ''Potsdam'' was converted into a [[barracks ship]] in [[Gotenhafen]], where she spent the remainder of the war. Following the German defeat, the ship was seized by the British on 20 June 1946 as a [[war prize]], who commissioned her as a troop transport under the name [[List_of_Empire_ships_(F)#Empire_Fowey|''Empire Fowey'']]. She was sold to Pakistan, who operated her under the name ''Safina-E-Hujjaj'' until she was broken up for scrap in 1976.<ref name=G/>
 
=== Dane techniczne ===
"Jade" miał 191 metrów długości na linii wodnej i 203 metry długości całkowitej. "Elbe" miał 189 metrów długości na linii wodnej i 203 metry długości całkowitej. Oba statki miały zanurzenie projektowe 5,1 metra i 8,85 metra przy wyporności pełnej. Wyporność "Jade" wynosiła 18160 ton metrycznych, podczas gdy "Elbe" miał wyporność 17527 ton metrycznych. Okręty były zbudowane ze stali spawanej, kadłub był podzielony na dwanaście przedziałów wodoszczelnych i wyposażony był w podwójne dno. "Jade" miał być obsadzony przez 79 oficerów oraz 804 podoficerów i marynarzy (w tym 134 personelu [[Luftwaffe]]). Załoga "Elbe" nie jest znana dokładnie, ale składałaby się z około 900 oficerów i marynarzy<ref name=G>Gröner, s. 74</ref>.
 
''Jade'' was {{convert|191|m|sp=us}} [[length at the waterline|long at the waterline]] and {{convert|203|m|abbr=on}} [[length overall|long overall]]. ''Elbe'' was {{convert|189|m|abbr=on}} long at the waterline and 203&nbsp;m overall. Both ships had a designed [[Draft (hull)|draft]] of {{convert|5.1|m|abbr=on}}, and at full load, drew up to {{convert|8.85|m|abbr=on}}. ''Jade'' [[Displacement (ship)|displaced]] {{convert|18160|MT|sp=us}}, while ''Elbe'' displaced {{convert|17527|MT|abbr=on}}. The ships had steel-built, welded hulls with twelve [[watertight compartment]]s and a [[double bottom]]. ''Jade'' was to have been crewed by 79 officers and 804 enlisted men, including 134 [[Luftwaffe]] personnel; ''Elbe''{{'}}s crew arrangements are not known specifically, but would have consisted of approximately 900 officers and men.<ref name=G>Gröner, p. 74</ref>
 
"Jade" był napędzany przez parę turbin parowych [[Deschimag]]. Dwie turbiny napędzały trójpłatową śrubę każdy. Parę zapewniały cztery kotły pracujące pod wysokim ciśnieniem. Napęd "Elbe" składał się z dwóch silników elektrycznych napędzanych przez dwa turbogeneratory. Każdy silnik elektryczny napędzał czteropłatową śrubę. Silniki obu statków miały moc 26 000 shp co pozwalało na osiągnięcie prędkości maksymalnej 21 węzłów, ale w służbie statki stosowano ograniczenie do 19 węzłów. Maksymalny zasięg wynosił 9000 mil morskich przy prędkości 19 węzłów<ref name=G/>.
 
''Jade'' was powered by a pair of [[Deschimag]] geared [[steam turbine]]s. The two turbines drove a three-bladed screw each. Steam was provided by four single-ended high-pressure boilers. ''Elbe''{{'}}s propulsion system consisted of two electric drive motors powered by two turbo-generators. Each electric motor drove a four-bladed screw. The two ships' engines were rated at {{convert|26000|shp|lk=in}} and a top speed of {{convert|21|kn|lk=in}}, though in service the ships were limited to {{convert|19|kn}}. They had a maximum range of {{convert|9000|nmi|lk=in}} at 19&nbsp;knots.<ref name=G/>
 
Po przebudowie okręty miały być uzbrojone w różne armaty przeciwlotnicze. Artyleria ciężkiego kalibru składała się z ośmiu dział SK C/33 kal. 105 mm na dwudziałowych podstawach<ref name=G/>. Planowano zastosować podstawy Dopp LC/31, które pierwotnie zostały zaprojektowane dla dział kal. 88 mm. Podstawy LC/31 były stabilizowane w trzech płaszczyznach i mogły podnosić działa do kąta +80°. To pozwalało na prowadzenie ognia do wysokości 12 500 m. Przeciw celom morskim działa miały zasięg 17 700 m<ref>Campbell, s. 247</ref>. Działa strzelały amunicją scaloną o wadze 15,1 kg, mogły prowadzić ogień pociskami odłamkowymi, odłamkowo-zapalającymi i [[Pocisk oświetlający|oświetlającymi]]<ref name=C248>Campbell, s. 248</ref>. Oba działa miały zapas łączny 3200 naboi<ref name=G/>.
 
As converted, the ships were to be armed with several anti-aircraft guns. The heavy anti-aircraft battery consisted of eight [[10.5 cm FlaK 38|{{convert|10.5|cm|abbr=on}} SK C/33]] guns in twin mountings.<ref name=G/> The mounts were the Dopp LC/31 type, originally designed for earlier [[8.8 cm SK C/31 naval gun|{{convert|8.8|cm|abbr=on}} SK C/31 guns]]. The LC/31 mounting was triaxially-stabilized and capable of elevating to 80°. This enabled the guns to engage targets up to a ceiling of {{convert|12500|m|ft|abbr=on}}. Against surface targets, the guns had a maximum range of {{convert|17700|m|abbr=on}}.<ref>Campbell, p. 247</ref> The guns fired fixed ammunition weighing {{convert|15.1|kg|abbr=on}}; the guns could fire HE and HE incendiary rounds, as well as illumination shells.<ref name=C248>Campbell, p. 248</ref> The two guns were supplied with a total of 3,200&nbsp;rounds of ammunition.<ref name=G/>
 
Artylerię przeciwlotniczą mniejszych kalibrów stanowiło dwanaście dział kal. 37 mm oraz dwadzieścia cztery do trzydziestu dwóch dział kal. 20 mm<ref name=G/>. Działa kal. 37 mm miały szybkostrzelność około 30 pocisków na minutę. Przy maksymalnym kącie podniesienia 85° mogły prowadzić ogień na wysokość 6800 metrów<ref>Campbell, s. 256</ref>. Miały mieć zapas 20 000 pocisków<ref name=G/>. Działa kal. 20 mm były zasilane z magazynków, co pozwalało na osiągnięcie szybkostrzelności do 500 pocisków na minutę. Dysponowano magazynkami dwudziesto i czterdziesto pociskowymi, a łączny zapas na okręcie stanowiło 48 000 pocisków<ref name=G/>.
 
Close-range anti-aircraft weaponry consisted of twelve [[3.7 cm SK C/30|{{convert|3.7|cm|abbr=on}} SK C/30]] guns and twenty-four to thirty-two [[2 cm FlaK 30/38/Flakvierling|{{convert|2|cm|abbr=on}} Flak 38]] guns.<ref name=G/> The 3.7&nbsp;cm gun was a single-shot gun, with a [[rate of fire]] of around 30&nbsp;rounds per minute. At its maximum elevation of 85°, the gun had a ceiling of {{convert|6800|m|ft|abbr=on}}.<ref>Campbell, p. 256</ref> They were supplied with 20,000&nbsp;rounds of ammunition.<ref name=G/> The 2&nbsp;cm gun was a magazine-fed automatic weapon, firing at up to 500&nbsp;rounds per minute. Twenty and forty-round magazines were supplied for the guns;<ref>Campbell, p. 258</ref> The guns were supplied with 48,000&nbsp;rounds of ammunition.<ref name=G/>
 
Na jednostce miał być zabudowany pokład lotniczy o wymiarach 186 x 27 m. Samoloty miały być obsługiwane w jednym hangarze o rozmiarach 148 x 18 m. Dach hangaru był zabezpieczony przez 20 mm stali pancernej Kruppa ''Wotan Hart'', a boki miały osłonę grubości 10-15 mm<ref name=G/>. Grupa lotnicza miała się składać z dwunastu myśliwców [[Bf 109]] i dwunastu bombowców nurkujących [[Ju 87]] Stuka<ref name=G/>. Mysliwce Bf 109 były morską wersją modelu E i miały oznaczenie Bf 109T. Ich skrzydła były dłuższe w stosunku do wersji lądowej, by skrócić drogę startową<ref>Caldwell & Muller, s. 80</ref>. Bombowce Ju 87 należały do wersji E, która była morską odmianą Ju 87D. Została ona zmodyfikowana przez przystosowanie do startów z katapulty oraz dodanie haka hamującego<ref>Kay & Couper, s. 157</ref>.
 
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Caldwell, Donald; Muller, Richard| imię = | autor link = | tytuł = The Luftwaffe Over Germany: Defense of the Reich| wydawca = MBI Publishing Company| miejsce =London | rok = 2007| strony = | isbn = 978-1-85367-712-0}}
Aircraft facilities were to have consisted of a {{convert|186|m|abbr=on}} long, {{convert|27|m|abbr=on}} wide flight deck. Aircraft were handled in a single hangar, which was {{convert|148|m|abbr=on}} long and {{convert|18|m|abbr=on}} wide. The hangar roof was protected by {{convert|20|mm|abbr=on}} of [[Krupp]] ''Wotan Hart'' steel armor, while the sides were {{convert|10|to|15|mm|abbr=on}} thick.<ref name=G/>{{#tag:ref|"''Wotan Weich''"—"[[Wōden|Wotan]] hard"—was a type of steel armor developed by the German navy. It had a breaking strength of 85&ndash;96&nbsp;mm<sup>2</sup> and expanded up to 20&nbsp;percent.<ref>Gröner, p. x</ref>|group=Note}} The ships' air complement was to have consisted of twelve [[Bf 109]] fighters and twelve [[Ju 87]] Stuka dive-bombers.<ref name=G/> The Bf&nbsp;109 fighters were a [[navalized]] version of the "E" model, designated as Bf 109T. Their wings were longer than the land-based model to allow for shorter take-off.<ref>Caldwell & Muller, p. 80</ref> The Ju&nbsp;87s were to have been the "E" variant, which was a navalized version of the Ju&nbsp;87D, and were modified for [[Aircraft catapult|catapult]] launches and were equipped with [[arresting gear]].<ref>Kay & Couper, p. 157</ref>
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Campbell| imię = John | autor link = | tytuł = Naval Weapons of World War II| wydawca = Conway Maritime Press| miejsce =London | rok = 1985| strony = | isbn = 0-87021-459-4}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gardiner, Robert; Chesneau, Roger| imię = | autor link = | tytuł =Conway's All the World's Fighting Ships, 1922–1946 | wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok =1980 | strony = | isbn = 0-87021-913-8}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Garzke, William H.; Dulin, Robert O.| imię = | autor link = | tytuł = Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II| wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok = 1985| strony = | isbn = 978-0-87021-101-0}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gröner| imię = Erich | autor link = | tytuł = German Warships: 1815–1945| wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok =1990 | strony = | isbn = 0-87021-790-9}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Kay, Antony K.; Couper, Paul| imię = | autor link = | tytuł = Junkers Aircraft and Engines, 1913–1945| wydawca =Naval Institute Press | miejsce =Annapolis | rok = 2004| strony = | isbn = 0-85177-985-9}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Stille| imię =Mark | autor link = | tytuł = Imperial Japanese Navy Aircraft Carriers: 1921–1945| wydawca = Osprey Books| miejsce = Oxford| rok = 2006| strony = | isbn = 1-84176-853-7}}
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Schenk| imię =Peter| autor link = | tytuł =German Aircraft Carrier Developments | czasopismo = Warship International| wolumin = 45 | wydanie =2 | strony = 129–158| data = 2008| wydawca = International Naval Research Organization| miejsce = Toledo, Ohio| issn =0043-0374 | doi = |oclc=1647131}}