Uporabnik:PMG/b: Razlika med redakcijama
Izbrisana vsebina Dodana vsebina
Vrstica 201:
}}
'''Lotniskowce typu Jade''' - typ składający się z dwóch statków pasażerskich przeznaczonych do przerobienia na pomocnicze lotniskowce na rozkaz niemieckiej [[Kriegsmarine]] w czasie II wojny światowej. Statki zostały zwodowane jako "Gneisenau" oraz "Potsdam" w 1935 i w czasie pokoju operował nimi [[Norddeutscher Lloyd]]. Po wybuchu wojny statki zostały zarekwirowane przez Kriegsmarine jako transportowce i w maju 1942 sformułowano plany przerobienia ich na lotniskowce. Statki nie były identyczne, ale na tyle podobne że można było planować identyczną przebudowę.
"Gneisenau" i "Potsdam" zostały przemianowane odpowiednio na "Jade" i "Elbe". Po przebudowie na lotniskowcach miało bazować dwanaście bombowców nurkujących [[Ju-87]] Stuka i dwanaście myśliwców [[Bf-109]]. Prace na "Jade" nie zostały rozpoczęte i projekt przebudowy został porzucony w listopadzie 1942. Statek wrócił do służby transportowca wojska i został zatopiony przez minę na zachodnim Bałtyku. Prace na "Elbe" rozpoczęto w grudniu 1942, ale usunięto jedynie wyposażenie pasażerskie do czasu gdy prace wstrzymano w lutym 1943. Statek został przerobiony na okręt koszarowy w [[Gotenhafen]] (Gdyni) i został przejęty przez Wielką Brytanię po zakończeniu wojny. W służbie pozostał do 1976, gdy został sprzedany na złom.
== Przebudowa ==
Po zatopieniu pancernika "[[Bismarck]]" w maju 1941, w ramach którego brytyjskie lotniskowce udowodniły swoją wartość, oraz po prawie storpedowaniu jego okrętu siostrzanego "[[Tirpitz]]" przez samolot pokładowy w marcu 1942 Kriegsmarine nabrało przekonania o potrzebie wejścia w posiadanie lotniskowców<ref name=GD>Garzke & Dulin, s. 296</ref>. Prace nad budowanym od początku jako lotniskowiec "Graf Zeppelin", przy którym prace wstrzymano w kwietniu 1940, zostały wznowione w marcu 1942<ref>Gröner, s. 72</ref>. Kriegsmarine zdecydowała się także przerobić pewną liczbę jednostek na lotniskowce pomocnicze. Do przebudowy wybrano kilka jednostek pasażerskich, w tym "Gneisenau", "Potsdam" i [[SS Europa (1928)|"Europa"]]. Z okrętów wybrano między innymi nieukończony krążownik ciężki "Seydlitz"<ref name=GD/>. "Gneisenau" i "Potsdam" zostały zbudowane w połowie lat 30. XX wieku i operowały w ramach [[Norddeutscher Lloyd]] na jego linii wschodnioazjatyckiej do momentu wybuchu wojny, gdy zostały zarekwirowane przez Kriegsmarine z przeznaczeniem na transportowce wojska<ref name=G/>.
Okazało się że statki nie będą miały wystarczającej stabilności, gdy zostaną przerobione na lotniskowce. Rozwiązaniem było dodanie bąbli na kadłubie oraz zamocowanie stałego balastu. Balast miał składać się z "betonowego pancerza", warstw betonu przymocowanego do boków kadłuba poniżej linii wodnej. Prace nad "Gneisenau", który miał być przemianowany na "Jade", nigdy się nie rozpczęły. Projekt został porzucony 25 listopada 1942. Projekt dla "Potsdam", któremu przydzielono nazwę "Elbe", został przerobiony, by poprawić stabilność. Porzucono ideę bąbli i "betonowego pancerza", planując zastosowanie dodatkowej zewnętrznej warstwy kadłuba. Prace nad statkiem rozpoczęto w grudniu 1942, ale jedynie usunięto wyposażenie pasażerskie do czasu gdy prace zostały wstrzymane 2 lutego 1943<ref name=G/>. Spowodowane było to rezygnacją w poprzednim miesiącu admirała [[Erich Raeder|Raedera]] ze stanowiska dowódcy Kriegsmarine<ref name=GD/>. Raeder zrezygnował w ramach protestu przeciw rozkazowi [[Adolf Hitler|Hitlera]], który nakazał wycofanie i zezłomowanie wszystkich jednostek nawodnych po bitwie na Morzu Barentsa<ref>Gardiner & Chesneau, s. 221</ref>.
"Gneisenau" wrócił do służby jako transportowiec żołnierzy po tym jak porzucono projekt przebudowy. 2 maja 1943 o 12:02 został zatopiony przez minę morską w pobliżu [[Gedser]]. "Potsdam" został przerobiony na okręt koszarowy w [[Gotenhafen]], gdzie spędził też resztę wojny. Po klęsce Niemiec statek został zajęty przez Wielką Brytanię 20 czerwca 1946 jako pryz wojenny. Wcielono go do służby jako transportowiec wojska pod nazwą "Empire Fowey". Został sprzedany do Pakistanu, gdzie nosił nazwę "Safina-E-Hujjaj" do złomowania w 1976<ref name=G/>.
=== Dane techniczne ===
"Jade" miał 191 metrów długości na linii wodnej i 203 metry długości całkowitej. "Elbe" miał 189 metrów długości na linii wodnej i 203 metry długości całkowitej. Oba statki miały zanurzenie projektowe 5,1 metra i 8,85 metra przy wyporności pełnej. Wyporność "Jade" wynosiła 18160 ton metrycznych, podczas gdy "Elbe" miał wyporność 17527 ton metrycznych. Okręty były zbudowane ze stali spawanej, kadłub był podzielony na dwanaście przedziałów wodoszczelnych i wyposażony był w podwójne dno. "Jade" miał być obsadzony przez 79 oficerów oraz 804 podoficerów i marynarzy (w tym 134 personelu [[Luftwaffe]]). Załoga "Elbe" nie jest znana dokładnie, ale składałaby się z około 900 oficerów i marynarzy<ref name=G>Gröner, s. 74</ref>.
"Jade" był napędzany przez parę turbin parowych [[Deschimag]]. Dwie turbiny napędzały trójpłatową śrubę każdy. Parę zapewniały cztery kotły pracujące pod wysokim ciśnieniem. Napęd "Elbe" składał się z dwóch silników elektrycznych napędzanych przez dwa turbogeneratory. Każdy silnik elektryczny napędzał czteropłatową śrubę. Silniki obu statków miały moc 26 000 shp co pozwalało na osiągnięcie prędkości maksymalnej 21 węzłów, ale w służbie statki stosowano ograniczenie do 19 węzłów. Maksymalny zasięg wynosił 9000 mil morskich przy prędkości 19 węzłów<ref name=G/>.
Po przebudowie okręty miały być uzbrojone w różne armaty przeciwlotnicze. Artyleria ciężkiego kalibru składała się z ośmiu dział SK C/33 kal. 105 mm na dwudziałowych podstawach<ref name=G/>. Planowano zastosować podstawy Dopp LC/31, które pierwotnie zostały zaprojektowane dla dział kal. 88 mm. Podstawy LC/31 były stabilizowane w trzech płaszczyznach i mogły podnosić działa do kąta +80°. To pozwalało na prowadzenie ognia do wysokości 12 500 m. Przeciw celom morskim działa miały zasięg 17 700 m<ref>Campbell, s. 247</ref>. Działa strzelały amunicją scaloną o wadze 15,1 kg, mogły prowadzić ogień pociskami odłamkowymi, odłamkowo-zapalającymi i [[Pocisk oświetlający|oświetlającymi]]<ref name=C248>Campbell, s. 248</ref>. Oba działa miały zapas łączny 3200 naboi<ref name=G/>.
Artylerię przeciwlotniczą mniejszych kalibrów stanowiło dwanaście dział kal. 37 mm oraz dwadzieścia cztery do trzydziestu dwóch dział kal. 20 mm<ref name=G/>. Działa kal. 37 mm miały szybkostrzelność około 30 pocisków na minutę. Przy maksymalnym kącie podniesienia 85° mogły prowadzić ogień na wysokość 6800 metrów<ref>Campbell, s. 256</ref>. Miały mieć zapas 20 000 pocisków<ref name=G/>. Działa kal. 20 mm były zasilane z magazynków, co pozwalało na osiągnięcie szybkostrzelności do 500 pocisków na minutę. Dysponowano magazynkami dwudziesto i czterdziesto pociskowymi, a łączny zapas na okręcie stanowiło 48 000 pocisków<ref name=G/>.
Na jednostce miał być zabudowany pokład lotniczy o wymiarach 186 x 27 m. Samoloty miały być obsługiwane w jednym hangarze o rozmiarach 148 x 18 m. Dach hangaru był zabezpieczony przez 20 mm stali pancernej Kruppa ''Wotan Hart'', a boki miały osłonę grubości 10-15 mm<ref name=G/>. Grupa lotnicza miała się składać z dwunastu myśliwców [[Bf 109]] i dwunastu bombowców nurkujących [[Ju 87]] Stuka<ref name=G/>. Mysliwce Bf 109 były morską wersją modelu E i miały oznaczenie Bf 109T. Ich skrzydła były dłuższe w stosunku do wersji lądowej, by skrócić drogę startową<ref>Caldwell & Muller, s. 80</ref>. Bombowce Ju 87 należały do wersji E, która była morską odmianą Ju 87D. Została ona zmodyfikowana przez przystosowanie do startów z katapulty oraz dodanie haka hamującego<ref>Kay & Couper, s. 157</ref>.
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Caldwell, Donald; Muller, Richard| imię = | autor link = | tytuł = The Luftwaffe Over Germany: Defense of the Reich| wydawca = MBI Publishing Company| miejsce =London | rok = 2007| strony = | isbn = 978-1-85367-712-0}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Campbell| imię = John | autor link = | tytuł = Naval Weapons of World War II| wydawca = Conway Maritime Press| miejsce =London | rok = 1985| strony = | isbn = 0-87021-459-4}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gardiner, Robert; Chesneau, Roger| imię = | autor link = | tytuł =Conway's All the World's Fighting Ships, 1922–1946 | wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok =1980 | strony = | isbn = 0-87021-913-8}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Garzke, William H.; Dulin, Robert O.| imię = | autor link = | tytuł = Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II| wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok = 1985| strony = | isbn = 978-0-87021-101-0}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gröner| imię = Erich | autor link = | tytuł = German Warships: 1815–1945| wydawca = Naval Institute Press| miejsce = Annapolis| rok =1990 | strony = | isbn = 0-87021-790-9}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Kay, Antony K.; Couper, Paul| imię = | autor link = | tytuł = Junkers Aircraft and Engines, 1913–1945| wydawca =Naval Institute Press | miejsce =Annapolis | rok = 2004| strony = | isbn = 0-85177-985-9}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Stille| imię =Mark | autor link = | tytuł = Imperial Japanese Navy Aircraft Carriers: 1921–1945| wydawca = Osprey Books| miejsce = Oxford| rok = 2006| strony = | isbn = 1-84176-853-7}}
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Schenk| imię =Peter| autor link = | tytuł =German Aircraft Carrier Developments | czasopismo = Warship International| wolumin = 45 | wydanie =2 | strony = 129–158| data = 2008| wydawca = International Naval Research Organization| miejsce = Toledo, Ohio| issn =0043-0374 | doi = |oclc=1647131}}
|