Erbij
Erbij je kemični element s simbolom Er in atomskim številom 68. V umetno izoliranem naravnem erbiju je srebrno bela trdna kovina vedno v kemični kombinaciji z drugimi elementi. Gre za lantanid, element redke zemelje; prvotno je element odkrit v rudniku gadolinita v Ytterbyju na Švedskem, po katerem je tudi dobil ime.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erbij | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Izgovarjava | IPA: [êrbij ] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | srebrno bel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standardna atomska teža Ar, std(Er) | 167,259(3)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erbij v periodnem sistemu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrstno število (Z) | 68 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina | n/a | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Perioda | perioda 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | blok f | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov | [Xe] 4f12 6s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 18, 30, 8, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faza snovi pri STP | trdnina | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | 1529 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | 2868 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota (blizu s.t.) | 9,066 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| v tekočem stanju (pri TT) | 8,86 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 19,90 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 280 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna kapaciteta | 28,12 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja | 0,[2] +1, +2, +3 (bazični oksid) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,24 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionizacijske energije |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomski polmer | empirično: 176 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 189±6 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druge lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pojavljanje v naravi | prvobitno | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | heksagonalna gosto zložena (hgz) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka tanka palica | 2830 m/s (pri 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperaturni raztezek | poly: 12,2 µm/(m⋅K) (s.t.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 14,5 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Električna upornost | poly: 0,860 µΩ⋅m (s.t.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna ureditev | paramagnetik pri 300 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetna susceptibilnost | +44.300,00·10−6 cm3/mol[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Youngov modul | 69,9 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Strižni modul | 28,3 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stisljivostni modul | 44,4 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poissonovo razmerje | 0,237 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Vickersu | 430–700 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Trdota po Brinellu | 600–1070 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Številka CAS | 7440-52-0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zgodovina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poimenovanje | po kraju Ytterby (Švedska), kjer so ga izkopavali | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Odkritje | Carl Gustaf Mosander (1843) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najpomembnejši [[izotopi {{{name2}}}|izotopi ]] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Glavne uporabe erbija so na osnovi njegovih rožnato obarvanih ionov Er3+, katerih optične fluorescentne lastnosti so posebno koristne pri nekaterih laserskih aplikacijah. Kot optični ojačevalni medij lahko uporabimo stekla ali kristale, dopirane z erbijem, kjer se ioni Er3+ optično črpajo pri približno 980 ali 1480 nm in nato sevajo pri 1530 nm v stimulirani emisiji. Rezultat tega postopka je nenavadno preprost laserski optični ojačevalnik za signale, ki jih prenašajo optična vlakna. Valovna dolžina 1550 nm je še posebej pomembna za optične komunikacije, saj ima standardni enojni način v optičnih vlaknih pri tej valovni dolžini najmanjše izgube.
Poleg ojačevalnikov za optična vlakna številni izdelki za zdravstvo (npr. dermatologija, zobozdravstvo) temeljijo na emisiji erbijevih ionov pri 2940 m (glej Er:YAG laser ), ki se pri drugi valovna dolžini močno absorbira v vodi v tkivih, zaradi česar učinkuje le na površini. Tako plitvo prevajanje laserske energije v tkivo je koristno pri laserski kirurgiji in za učinkovito proizvodnjo pare, ki povzroča ablacijo sklenine pri običajnih vrstah laserjev za ozdravstvo .
Sklici uredi
- ↑ Meija, Juris; in sod. (2016). »Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)«. Pure and Applied Chemistry. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
- ↑ Yttrium and all lanthanides except Ce and Pm have been observed in the oxidation state 0 in bis(1,3,5-tri-t-butylbenzene) complexes, see Cloke, F. Geoffrey N. (1993). »Zero Oxidation State Compounds of Scandium, Yttrium, and the Lanthanides«. Chem. Soc. Rev. 22: 17–24. doi:10.1039/CS9932200017. and Arnold, Polly L.; Petrukhina, Marina A.; Bochenkov, Vladimir E.; Shabatina, Tatyana I.; Zagorskii, Vyacheslav V.; Cloke (15. december 2003). »Arene complexation of Sm, Eu, Tm and Yb atoms: a variable temperature spectroscopic investigation«. Journal of Organometallic Chemistry. 688 (1–2): 49–55. doi:10.1016/j.jorganchem.2003.08.028.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. str. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
